هوش مصنوعی (AI) چیست؟ کاربردهای هوش مصنوعی در زندگی

بسیاری از ما در زندگی روزمره‌ی خود با واژه‌ی هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) که به طور مخفف آن را AI نیز می‌نامند مواجه می‌شویم، اما شاید با معنا و مفهوم آن و همچنین کاربردهای آن آشنا نباشیم. در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی هوش‌مصنوعی و طبقه‌بندی‌های آن پرداخته و بیشتر با کاربردهای آن در زندگی روزمره‌ی خود آشنا شویم; پس تا انتهای این آموزش با ما همراه باشید.

هوش مصنوعی چیست؟

در طول تاریخ، انسان همیشه به دنبال راهی برای آسانتر کردن زندگی و کارهای پرزحمت مانند حمل‌ و نقل، درمان، انجام کارهای عادی روزمره و… بوده است؛ برای مثال اختراع چرخ را در نظر بگیرید که انقلابی در نحوه حمل و نقل انسان ایجاد کرد. در این میان، پس از هزاران سال انسان همچنان روش اجداد خود را در یافتن راهی برای آسان‌ترکردن زندگی ادامه می‌دهد و در حال حاضر توانسته است به فناوری‌های پیشرفته‌ای دست پیدا کند.

یکی از مهم‌ترین فناوری‌های موجود که نگرانی‌هایی را نیز برای بسیاری از محققان و دانشمندان مانند استیون هاوکینگ ایجاد کرده، هوش مصنوعی است.

هوش مصنوعی به شاخه‌ای از علوم کامپیوتر اطلاق می‌شود که به خودکارسازی رفتار هوشمندانه توسط ماشین می‌پردازد، به زبان ساده‌تر می‌توان آن را تقلید یک ماشین از رفتار هوشمندانه‌ی انسان دانست.

این فناوری رایانه‌ها و ماشین‌ها را تقویت می‌کند تا توانایی‌های ذهن انسان برای حل مشکلات و تصمیم‌گیری را شبیه‌سازی کند. درواقع این علم رشته‌ای آکادمیک است که به چگونگی ساخت کامپیوترها و برنامه‌هایی با قابلیت رفتار هوشمندانه توجه دارد و نوآوری‌هایی را وارد دنیای فناوری می‌کند که هیچ‌کس در دهه‌های گذشته به آن فکر نمی‌کرد. امروزه ما ماشین‌هایی داریم که می‌توانند یک کار را پردازش کرده و محیط اطراف را مانند مغز انسان درک کنند.

این فناوری در سال‌های اخیر، رشد تصاعدی داشته است. «فناوری یادگیری عمیق» برجسته‌ترین جلوه آن بوده که مبتنی بر توسعه شبکه‌های مصنوعی عصبی است.

هوش مصنوعی براساس گذر زمان به سطوح ذیل تقسیم میشوند:

1.هوش مصنوعی محدود یا ضعیف (Weak/Narrow Artificial Intelligence)

در دهه های گذشته، هوش مصنوعی فقط بر مسئله و شرایط خاصی تمرکز داشت و در یک حوزه خاص میتوانست کاری را انجام دهد; به این نوع هوش مصنوعی هوش مصنوعی محدود یا ضعیف گفته میشود.

هوش مصنوعی‌ای که سال‌ها قبل توانست در بازی شطرنج، استاد بزرگ و قهرمان جهان را شکست دهد، یکی از همین نمونه‌هاست!

2.هوش مصنوعی عمومی یا قوی (General/Strong Artificial Intelligence)

دانشمندان علوم رایانه سعی دارند در ادامۀ پیشرفت‌های خود به یک سطح بالاتر از هوش مصنوعی، یعنی هوش مصنوعی عمومی (General Artificial Intelligence) یا هوش مصنوعی قوی (Strong Artificial Intelligence) دست یابند که در سطح انسان باشد.

این نوع هوش مصنوعی، باید توانایی دلیل آوردن، حل مشکل، فکر کردن، درک ایده‌های پیچیده، فراگیری سریع و کسب تجربه را داشته باشد تا همانند انسان استنتاج کرده و رفتار او را تقلید کند.
اگرچه ساخت این نوع هوش مصنوعی کار دشواری است ولی پیش‌بینی میشود حدود بیست سال آینده به این سطح از هوش برسند.

3.فراهوش (Super Intelligence)

یک سطح بالاتر از هوش مصنوعی، فراهوش (Super Intelligence) است که در تمام زمینه‌ها از جمله خالقیت علمی، هوش عمومی و مهارت‌های اجتماعی از باهوش‌ترین انسانها، بسیار برتر است. ویژگی‌های این سطح از هوش هنوز به‌طور کامل مشخص نیست و اینکه پس از رسیدن به این سطح چه اتفاقاتی خواهد افتاد هیچکس نمیداند.

در حال حاضر، جهان مملو از هوش مصنوعی محدود است. پژوهشگران حوزه هوش مصنوعی اکنون در مرحله انتقال از هوش مصنوعی محدود به هوش
مصنوعی عمومی هستند. آنها سعی دارند با تقلید از مغز انسان، هوشی مصنوعی طراحی کنند که هم‌سطح هوش انسان باشد. با این‌حال این علم هنوز در اول راه خود قرار دارد.

شاخه های هوش مصنوعی

هوش مصنوعی شاخه‌های متفاوتی دارد، که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا می‌شویم:

1. یادگیری ماشین (Machine Learning)

یکی از شاخه‌های زیرمجموعه‌ی هوش مصنوعی یادگیری ماشین است. در این روش، کامپیوتر پس از پردازش داده‌ها به صورت هوشمندانه الگوهای موجود در آن‌ها را استخراج کرده، آن‌ها را یاد می‌گیرد و می‌تواند از آن‌ها استفاده کند.

این فرایند در چنین سیستمی بدون برنامه‌نویسی صریح انجام می‌پذیرد، یعنی به طور مستقیم برنامه‌ای برای انجام واکنش‌های خاص برای سیستم نوشته نشده‌است، بلکه سیستم به کمک الگوریتم‌های خود و با توجه به نتایج به‌دست آمده از پردازش داده‌ها، الگوریتم خود را توسعه داده و موارد جدید را به آن‌ها می‌افزاید، به زبانی ساده ماشین خودش را به صورت خودکار به‌روز می‌کند.

2. شبکه‌ی عصبی (Neural Networks)

شبکه‌های عصبی مصنوعی (Artificial Neural Networks) یا ANN، نوع خاصی از مدل یادگیری است که روش کارکرد سیناپس‌ها در مغز انسان را تقلید می‌کند. همان‌گونه که گفتیم این سیستم ایده‌ای برای پردازش اطلاعات است که از سیستم عصبی زیستی انسان الهام گرفته است و دقیقا همانند مغز انسان به پردازش اطلاعات می‌پردازد.

شبکه‌ی عصبی مصنوعی نیز همانند سیستم عصبی انسان، از طریق ارائه‌ی مثال، تجربیات جدید را می‌آموزند، الگوها را شناسایی و آن‌ها را دسته‌بندی می‌کند، در یک سیستم زیستی، یادگیری از طریق برقرار اتصالات سیناپسی بین اعصاب انجام می‌شود و در یک شبکه‌ی عصبی مصنوعی این یادگیری از طریق گره‌ها (Node)‌های این شبکه و برقرار ارتباط بین آن‌ها انجام می‌پذیرد.

3. بینایی ماشین (Machine Vision)

در این روش ماشین سعی می‌کند، تصاویر دو‌بعدی را پردازش کرده و با استفاده از آن‌ها جهان سه‌بعدی ما را پردازش کند، در این تکنیک، کامپیوتر‌ها جهان ما را با استفاده از دوربین‌ها می‌بینند، آن‌ها را با استفاده از الگوریتم‌های بینایی ماشین پردازش کرده و سپس تحلیل می‌کنند، در پایان می‌توانند اشیای موجود در تصویر را درک کرده و با توجه نوع آن‌ها تصمیم‌گیری‌های خاصی را انجام می‌دهند.

4. سیستم‌های خبره (Expert System)

سیستم‌های خبره یکی از شاخه‌های هوش مصنوعی می‌باشد که می‌تواند با شبیه‌سازی نحوه‌ی تفکر یک متخصص فرایند تصمیم‌گیری را انجام دهد، در حقیقت این‌گونه سیستم‌ها الگوهای منطقی مورد استفاده‌ی یک متخصص در تصمیم‌گیری‌های واقعی را شناسایی کرده و بر اساس آن‌ها همانند یک انسان متخصص اقدام به تصمیم‌گیری می‌کنند و در نهایت نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌ها را به سایرین ارائه می‌دهند.

5. پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing)

پردازش زبان طبیعی (Natural Language Processing) یا ANN، به معنای درک ماشین نسبت به گفتار، نوشتار و ارتباطات انسانی است. با استفاده از این تکنیک رایانه‌ها می‌توانند نتیجه‌گیری‌هایی با مبنای احساسی از ورودی‌های زبانی دریافت کرده و با توجه به آن‌ها تصمیم‌گیری کنند.

6. الگوریتم ژنتیک (Genetic Algorithm)

الگوریتم‌های ژنتیک با هدف تقلید فرآیند تکامل طبیعی موجودات زنده ابداع شدند. در حقیقت این سیستم‌ها از اصول انتخاب طبیعی داروین برای یافتن فرمول بهینه برای پیش‌بینی و یا تطبیق دادن الگوهای موجود استفاده می‌کنند و به مرور زمان تکامل پیدا می‌کنند.

7. روباتیک (Robotic)

در این‌گونه سیستم‌ها با استفاده از سنسورهای مختلف و هوشمند اطلاعات محیط اطراف دریافت شده و به ماشین داده می‌شود، در نهایت ماشین با استفاده از پردازش داده‌های دریافت شده نتایج خاصی را استنتاج کرده و با توجه به آن‌ها تصمیم‌گیری‌هایی را انجام می‌دهد. از این روبات‌ها می‌توان در شرایطی که حضور برای انسان خطرناک است، استفاده کرده یا برای شبیه‌سازی رفتار طبیعی انسان از آن‌ها بهره‌مند شد.

کاربرد های هوش مصنوعی

حال که با انواع مختلف هوش مصنوعی آشنا شدید، بیایید کمی بیشتر ابعاد حضور آن‌را در زندگی روزمره‌ی خود بررسی کنیم.

موارد زیر نیز نمونه‌های بسیار قدرتمندی از هوش مصنوعی هستند:

• مسائل امنیتی مانند چهره‌نگاری، گجت‌های هوشمند و…
• دستیارهای صوتی مختلف، مانند گوگل‌ناو، سیری، کورتانا، الکسا و…
• بسیاری از بازی‌های رایانه‌ای از هوش قدرتمندی در ساختار خود بهره‌ می‌برند، به گونه‌ای که شخصیت‌های بازی و یا دشمنان شما در هر مرحله می‌توانند رفتار شما را یادگرفته و از آن‌ بر علیه خودتان در بازی استفاده کنند.
• چراغ های راهنمایی که به صورت هوشمندانه ای با استفاده از شمارش خودرو ها و شرایط مختلف برای چراغ های خود ثانیه شمار میگذارد.
• خودروهای هوشمند که می‌توانند بدون حضور راننده به مسیر خود ادامه دهند.
• خانه های هوشمند که با آن میتوان تمام وسایل خانه را به آسانی کنترل و مدیریت کرد.
• ربات مسلحی که برای گشت‌زنی در مناطق و حمله به موارد مشکوک استفاده می‌شود.
• کاربرد های هوش مصنوعی در کشاورزی با نظارت بر محصول و خاک، تشخیص بیماری و حشرات در گیاهان، سم‌پاشی و آبیاری هوشمند، بررسی و تصویربرداری هوایی، درجه‌بندی و مرتب‌سازی تولید و برداشت محصول.
• هوش مصنوعی در حوزه پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی. 

آیا هوش مصنوعی خطرناک است؟

هوش مصنوعی مانند تمام فناوری‌ها در دنیا در کنار مزایا و نکات مثبت خود می‌تواند نکات منفی و خطراتی نیز داشته باشد. رشد سریع این فناوری و قابلیت‌های قدرتمند آن، افراد صاحب‌نامی مانند بیل گیتس و بسیاری از مردم را به تصاحب جایگاه انسان نگران کرده است. برای بسیاری از مردم اصطلاح هوش مصنوعی تداعی‌کننده فانتزی‌های علمی-تخیلی یا ترس از تسلط ربات‌ها بر جهان است.

امروزه انسان باهوش‌ترین موجود روی کره زمین است و Artificial intelligence موقعیت برتری را که بشر به خود اعطا کرده است، به چالش می‌کشد. به رفتار ما با دیگر موجودات زنده توجه کرده و تصور کنید اگر فردی یا موجودی باهوش‌تر از انسان شروع به پرسه‌زدن در زمین کند چه اتفاقی ممکن است بیفتد؟

در این میان برخی کارشناسان و مؤسسات فعال در این حوزه به‌دنبال کاهش خطرات سیستم‌های هوشمند و رفع نگرانی این افراد و در کل جامعه جهانی درباره این فناوری هستند. کارشناسان برای برطرف‌کردن این نگرانی ضرورت وضع قوانینی برای تحقق عدالت دیجیتالی در بین همه و همچنین همکاری برای استفاده از AL به نفع بشریت را پیشنهاد می‌کنند. با این حال بیشتر محققان معتقدند بسیار بعید است که Artificial intelligence فوق هوشمند، احساسات انسانی را داشته باشد.

پیشرفت‌های فناوری همواره در طول تاریخ این نگرانی را برای بشر ایجاد کرده است که کارگران انسانی منسوخ شوند. هیچ‌کس نمی‌تواند دقیقاً پیش‌بینی کند که این فناوری در آینده چگونه می‌تواند تکامل یابد، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و افراد دیگر جدی‌ترین تهدید، توسعه بزرگ سلاح‌ها و روبات‌ها در بخش نظامی است.

در اینجا صحبت از کودتای ربات‌ها و رایانه‌ها علیه انسان‌ها و حذف آن‌ها به‌گونه‌ای که برخی تصور می‌کنند، نیست، بلکه بیشترین نگرانی این است که کشورهای متخاصم با برنامه‌های مخرب ممکن است مشکلاتی را برای دیگر افراد به وجود بیاورند. موشک‌های ردیاب حرارتی نمونه‌ای ساده از Artificial intelligence هستند که اگر یک کشور قدرتمند با سیاستمداران دیکتاتور به این قدرت دست پیدا کنند، جان بشریت به خطر می‌افتد.

ایلان ماسک، از جمله افرادی است که به هوش مصنوعی به طور کامل اعتماد ندارد و ادعا میکند که این فناوری با پیشرفت های خود در آینده احتمال دارد برای انسان خطرناک باشد.

منابع: وب سایت های همیار IT و خانه سرمایه